Cukrzyca – cichy zabójca

Cukrzyca – cichy zabójca

Szanowni Państwo!

Celem niniejszego artykułu jest udostępnianie wiedzy z dziedziny diabetologii oraz zwiększenie świadomości na temat cukrzycy.

Jest on skierowany do osób, które dotknęła choroba zwana cukrzycą lub mają w swoim gronie bliskich zmagających się z cukrzycą. 

---------------------------------------------------------

Nie bez powodu cukrzyca zyskała miano epidemii XXI wieku. Obecnie szacuje się, że aktualnie w Polsce na cukrzycę choruje ponad 2 mln osób, z czego około 25% o tym nie wie. Zachorowalność na cukrzycę wynosi około 6,54% (w tym 5,81% mężczyźni i 7,25% kobiety). 

U osób powyżej 18 roku życia ten współczynnik wynosi 8% (w tym 7,15% mężczyźni i 8,9% kobiety), natomiast wśród dzieci poniżej 15 roku życia szacunkowa liczba diabetyków wynosi 17,7 przypadków na 100 tys. mieszkańców. 

Prognozy przewidują, że w najbliższych 15 – 20 latach podwoi się liczba chorych na cukrzycę w Polsce. [1]

Cukrzyca – cichy zabójca

Cukrzyca jest grupą chorób metabolicznych, które cechuje, hiperglikemia czyli podwyższone powyżej normy stężenie glukozy we krwi. Nieprawidłowy metabolizm (węglowodanów, tłuszczów i białek) wynika z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny w tkankach.

Przewlekła hiperglikemia (wysokie stężenie glukozy) jest związana z uszkodzeniem i zaburzeniem czynności różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.

Jakie objawy mogą świadczyć o występowaniu choroby ?

• zmniejszenie lub zwiększenie masy ciała;
• wzmożone pragnienie;
• wielomocz; częste oddawanie moczu;
• osłabienie i wzmożona senność; krańcowe zmęczenie; brak energii;
• pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz stanów zapalnych narządów moczowo-płciowych.
• częste lub powracające infekcje;
• trudno gojące się skaleczenia lub urazy;
• mrowienie, drętwienie dłoni lub stóp;
• problem z uzyskaniem lub trzymaniem erekcji.

Oczywiście nie wszystkie z powyżej przedstawionych objawów występują. Wiele osób z cukrzycą typu 2 nie wykazuje żadnych, z przedstawionych objawów. Niemniej jednak, jeśli zaobserwujemy u siebie, któryś z objawów może to być sygnał, aby zapytać swojego lekarza czy nie znajdujemy się w grupie ryzyka.

Czynniki ryzyka w cukrzycy.

Czyli kto i kiedy powinien wykonać badanie w kierunku choroby?

Badanie wykonujemy, co roku u osób z następujących grup ryzyka:

¨     z nadwagą lub otyłością [BMI ≥ 25 kg/m2 i/lub obwód w talii > 80 cm (kobiety); > 94 cm (mężczyźni)];

¨     z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź rodzeństwo);

¨     mało aktywnych fizycznie;

¨     u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy;

¨     u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową;

¨     u kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała > 4 kg;

¨     z nadciśnieniem tętniczym (≥ 140/90 mm Hg);

¨     z hiperlipidemią [stężenie cholesterolu frakcji HDL < 40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub triglicerydów > 150 mg/dl (>1,7 mmol/l)];

¨     u kobiet z zespołem policystycznych jajników;

¨     z chorobą układu sercowo-naczyniowego.

Badanie w kierunku cukrzycy należy przeprowadzić raz w ciągu 3 lat u każdej osoby powyżej 45 roku

Klasyfikacja cukrzycy

Według podziału cukrzycy, jaki proponuje WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) cukrzycę dzielimy na:

I. Cukrzyca typu 1

(zniszczenie komórek B trzustki, z reguły prowadzące do całkowitego niedoboru insuliny)

A. Immunologiczna

B. Idiomatyczna

II. Cukrzyca typu 2

(od dominującej insulinooporności ze względnym niedoborem insuliny do dominującego upośledzenia wydzielania insuliny z insulinoopornością)

III. Inne specyficzne typy

A. Genetyczne zaburzenia funkcji komórek B trzustki;

B. Genetyczne zaburzenia działania insuliny;

C. Choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki; Endokrynopatie;

D. Cukrzyca wywołana lekami lub/i chemikaliami;

E. Infekcje;

F. Rzadkie formy cukrzycy spowodowanej reakcją immunologiczną;

G. Inne zespoły genetyczne czasami związane z cukrzycą;

IV. Cukrzyca ciężarnych

Cukrzyca Typ 1

Główną przyczyną cukrzycy typu 1 (zwana insulinozależną ) jest zniszczenie komórek B znajdujących się w trzustce, co w konsekwencji prowadzi do niedoboru insuliny.

W tym przypadku komórki odpowiedzialne za wydzielanie insuliny ulegają niszczeniu na skutek zmian immunologicznych zachodzących w naszym organizmie. Zmiany te powodują czynniki środowiskowe jak i genetyczne. Błąd, do którego dochodzi w naszym organizmie powoduje, że nasz układ odpornościowy niszczy zdrowe komórki produkujące insulinę. Niestety do tej pory nie udało się jednoznacznie określić, jakie czynniki środowiskowe mają na to wpływ.

Jeśli nasz organizm nie jest w stanie produkować insuliny musimy ją otrzymywać z zewnątrz w postaci iniekcji (zastrzyków).

Cukrzyca Typ 2

Przyczyną cukrzycy typu 2 jest zmniejszona wrażliwość tkanek na działanie insuliny – insulinooporność i/lub zaburzenia funkcji wydzielniczej komórek B. 

Ta forma cukrzycy - zwana cukrzycą insulinoniezależną, cukrzycą typu 2 czy cukrzycą dorosłych, dotyczy głównie osób ze znaczną insulinoopornością i raczej względnym niedoborem insuliny. Zwykle w początkowej fazie choroby, chorzy nie wymagają insulinoterapii.

Dlaczego insulina nie działa prawidłowo?

Ograniczone działanie insuliny jest konsekwencją nieprawidłowości związanych z jej wydzielaniem przez trzustkę lub tkanki naszego organizmu nie reagują prawidłowo na hormon. 

Ale wróćmy do samego początku. 

Już na wstępnie pada wiele terminów, do których warto się odnieść, aby lepiej zrozumieć specyfikę choroby.

Zacznijmy od insuliny. 

Insulina to hormon wydzielany przez trzustkę, a dokładnie specjalne komórki – komórki B. Po spożyciu posiłku wzrasta w krwi poziom glukozy (cukier), co stanowi sygnał dla komórek B aby produkować insulinę. Gdy stężenie glukozy we krwi przekroczy normę 2-3 krotnie, dochodzi do gwałtownego wyrzutu insuliny z komórek B i podniesienia jej stężenia w osoczu krwi. 

Wydzielenie insuliny zwiększa: 

• Glukagon;
• Adrenalina;
• Cieżki wysiłek; 
• Głód;

Insulina wzmaga procesy magazynowania glukozy w wątrobie w postaci glikogenu (wielocukier – połączenie wielu łańcuchów glukozy).

Spadek ilości glukozy, (która jest związana w formie glikogenu) daje informację komórkom A (alfa) znajdującym się w trzustce, aby uwolnić do krwi glukagon, który rozłoży zmagazynowany glikogen do glukozy. W wyniku działania insuliny wątroba zmniejsza uwalnianie glukozy i zwiększa jej wchłanianie, zmniejsza wytwarzanie mocznika i zwiększa wychwytywanie fosforanów oraz potasu z krwi.

                                       

A co jeśli insuliny zabraknie? 

• Wzrasta stężenia glukozy we krwi; 
• Nasila się rozpad glikogenu i obniża jego łączenie; 
• Nasila się glukoneogeneza; 
• Wzrasta syntezy kwasów tłuszczowych; 
• Wzrasta rozpad białka; 
• Glukoza jest wydalana z moczem; 
• Następuje utrata elektrolitów z moczem; 
• Ujemny bilans azotowy;

Teraz widzimy, że insulina obniża poziom cukru w naszej krwi. Kiedy nasz organizm nie reaguje na działanie insuliny dochodzi do sytuacji insulinooporności. 

Mięśnie, tkanka tłuszczowa, wątroba stają się mniej wrażliwe na insulinę. Prowadzi to w ostateczności do wzrostu cukru w naszym organizmie. Aby sobie z tym poradzić, nasz organizm zaczyna produkować więcej insuliny.

W ten sposób chce on zmniejszyć ilość cukru. Niestety konsekwencją tego jest na przykład wzrost wagi lub nadciśnienie tętnicze.

Insulinooporność - przyczyny

Główne przyczyny insulinooporności :

Þ    zespół metaboliczny;

·        otyłość;

·        niska aktywność fizyczna;

Þ    lipodystrofia;

Þ    hemochromatoza;

Þ    zespół wielotorbielowatych jajników;

Þ    nadmiar kortyzolu (np. zażywanie leków sterydowych, zespół Cushinga);

Þ    niektóre leki (np. rifampicyna, izoniazyd, olanzapina, risperidon, progestagen, leki przeciwwirusowe);

Þ     podłoże genetyczne.

Obrazowo przedstawiając mechanizm cukrzycy typu 2 można przyrównać go do popędzania batem (insulina) chudego konia (komórki organizmu niewrażliwe na insulinę) ciągnącego powóz. Nawet, jeśli woźnica będzie bardziej popędzał konia nie przyniesie to przyspieszenia jazdy. Podobnie jest z insulinoopornścią, zwiększanie wydzielania insuliny przy niewrażliwych na hormon tkankach nie spowoduje obniżenia cukru. 

Czym jest glukoza?
Glukoza jest cukrem znajdującym się w krwi każdego człowieka. Jest ona niezbędna, gdyż stanowi swego rodzaju paliwo naszego organizmu. Komórki i tkanki spalają glukozę, która jest niezbędna komórkom mózgowym do „myślenia” a komórkom mięśniowym do „pracy”

Glukoza powstaje podczas rozkładu spożywanych w pokarmie węglowodanów przy pomocy enzymów trawiennych. Do krwi wchłaniana jest w jelicie cienkim.

W obecności tlenu glukoza ulega rozkładowi na dwutlenek węgla, wodę i energię. Dwutlenek węgla wymieniany jest w procesie oddychania w płucach na tlen, energia pozwala komórkom na prawidłowe funkcjonowanie. Kluczem, który otwiera drzwi glukozie, umożliwiając jej przedostanie się przez błonę komórkową do wnętrza komórki, jest insulina – hormon produkowany przez trzustkę.

Mózg, włókna nerwowe, siatkówka w oku, nerki, nadnercza, naczynia krwionośne i czerwone ciałka krwi zbudowane są z komórek, które nie wymagają insuliny do transportu glukozy. W sytuacjach, gdy w organizmie nie ma wystarczającej ilości glukozy, wydzielanie insuliny jest wstrzymane, a glukoza rezerwowana jest dla najważniejszych narządów.

Niski czy wysoki poziom glukozy ?

Jeżeli poziom glukozy we krwi jest zbyt niski, tzn. poniżej 50mg/dl (2,8mmol/l), przy czym norma to 60-100 mg / dl (3.3-5.6 mmol/l) następuje hipoglikemia.

Hipoglikemia występuje najczęściej u osób z cukrzycą typu 1 niż 2, zwykle w trakcie intensywnego leczenia insuliną, może również pojawić się u osób zdrowych.
Jeżeli stężenie glukozy spadnie drastycznie poniżej normy nasz organizm uruchamia hormony podwyższające ilość glukozy. Jednym z nich jest adrenalina wydzielana przez nadnercza.

Przyczyny hipoglikemii:

W przypadku osób chorujących na cukrzycę jedną z przyczyn może być wstrzyknięcie zbyt dużej ilości insuliny lub przyjmowanie zbyt dużych dawek leków przeciwcukrzycowych.

Bardzo ważne jest zachowanie odpowiedniej diety i spożywanie posiłków w stałych porach. Cukrzycy muszą pilnować, aby by1)2)ł zachowany odpowiedni odstęp pomiędzy posiłkami, a wstrzykiwaniem insuliny.

Ponadto ilość cukru we krwi obniżają :

• alkohol – szczególnie wypity na czczo;
• wysiłek fizyczny – tutaj objawy niedocukrzenia pojawiają się po 36 godzinach od wysiłku.

W przypadku osób, które nie chorują na cukrzycę niedocukrzenie może być konsekwencją :

• stresu;
• zbyt dużego napięcia nerwowego;

W tym przypadku nadnercza nadmiernie produkują adrenalinę, co może doprowadzić do ich przeciążenia. Przeciążone nadnercza w ostatecznej fazie będą produkowały mniej hormonu. Doprowadzi to do nadmiernego wydzielania insuliny, a co za tym idzie - spada ilość cukru.

Zła dieta szczególnie bogata w cukier może również powodować niedocukrzenie. Po spożyciu produktów bogatych w cukier natychmiastowo wzrasta poziom glukozy we krwi. Aby go obniżyć trzustka produkuje insulinę, która wydzielana w zbyt dużych ilościach może obniżyć cukier poniżej normy.

Nasz mózg jest szczególnie narażony na brak glukozy. Gdy zacznie on odczuwać jej brak pojawia się drażliwość, zaburzenia pamięci, dezorientacja. W ostrej fazie może dojść do utraty przytomności.
Osoby, u których występują epizody hipoglikemii powinny zawsze mieć ze sobą glukozę, którą mogą szybko przyjąć.

W aptece są dostępne preparaty płynnej glukozy w saszetkach.

W przypadku silnego niedocukrzenia jedynym ratunkiem jest podanie dożylne glukozy lub domięśniowe - glukagonu.

Hipoglikemia może być objawem:

• choroby wątroby i nerek,
• insulinomy - nowotworu trzustki;
• niewydolności kory nadnerczy (np. w chorobie Addisona), przysadki mózgowej;
• niedoczynność tarczycy;
• chorób spichrzeniowych glikogenu.

Ponadto zbyt niski poziom cukru we krwi może być wynikiem działania niektórych leków, alkoholu, a nawet powikłaniem po operacji w obrębie jamy brzusznej. Paradoksalnie hipoglikemia może być również jednym z pierwszych objawów cukrzycy. 

Sytuacją przeciwstawną jest Hiperglikemia.

Hiperglikemia (przecukrzenie) oznacza wysoki poziom glukozy we krwi, czyli taki, gdy stężenie glukozy na czczo we krwi wynosi 100-125 mg/dl (nieprawidłowa glikemia na czczo), a dwie godziny po posiłku 140–199 mg/dl (nieprawidłowa tolerancja glukozy).

U osób zdrowych stężenie cukru we krwi na czczo nie przekracza 99 mg/dl (prawidłowa glikemia na czczo), a 2 godziny po posiłku wynosi maksymalnie 140 mg/dl (prawidłowa tolerancja glukozy). Ten poziom glikemii odpowiada nie więcej niż dwóm kostkom cukru rozpuszczonym we krwi.

Należy jednak zaznaczyć, że wartości stężenia cukru na czczo i po posiłku mogą być różne u każdego diabetyka.!!!!!
Różnice te wynikają z typu cukrzycy, wieku chorego, czasu trwania choroby i obecności innych schorzeń (np. układu krążenia). 

U chorych na cukrzycę typu 1 za zbyt wysoki uznaje się poziom glukozy we krwi przekraczający 110 mg/dl przed posiłkiem lub 140 mg/dl 2 godziny po posiłku.
U chorych na cukrzycę typu 2 będą to wartości w zakresie 123-185 mg/dl (średnio około 154 mg/dl).

Objawy

Objawy hiperglikemii (przecukrzenia) nie zawsze są dostrzegane przez chorych. Często zdarza się, że chory może nie zauważyć żadnych niepokojących objawów i czuć się dobrze mimo podwyższenia poziomu cukru we krwi. Dolegliwości mogą być nieznaczne lub pojawiać się tak wolno, że chory może nie być ich świadomy, zagrożenia dla zdrowia i życia.

Hiperglikemia (przecukrzenie) - jak rozpoznać jej objawy?

Objawy hiperglikemii pojawiają się, gdy dochodzi do niedoboru insuliny. Gdy poziom cukru we krwi jest większy niż 180 mg/dl, pojawiają się:

¨     zwiększone pragnienie (organizm próbuje w ten sposób „rozcieńczyć” zbyt dużą ilość cukru we krwi)

¨     częste oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy (organizm pozbywa się wraz z moczem nadmiaru cukru)

¨     bóle głowy,

¨     trudności z koncentracją,

¨     niewyraźne widzenie,

¨     zmęczenie, senność, utrata masy ciała,

          

Jeżeli stężenie glukozy we krwi podwyższy się powyżej 180 mg/dl organizm broni się, wydalając glukozę z moczem. Zwiększona ilość moczu przy wysokim poziomie glikemii spowodowana jest dodatkową ilością płynu, który jest odfiltrowywany razem z glukozą. Powoduje to automatycznie zwiększenie pragnienia nieraz do około 5 litrów na dobę.

Przedłużona hiperglikemia może dawać objawy, takie jak:

• suchość, świąd lub infekcje skóry;
• infekcje pochwy;
• powolne gojenie się ran;
• problemy z widzeniem;
• uszkodzenia nerwów, czego skutkiem są bolesne, zimne i niewrażliwe na bodźce stopy;
• utrata włosów na kończynach dolnych;
• zaburzenia erekcji;
• · problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak przewlekłe zaparcie lub biegunki;

Podwyższone stężenie cukru we krwi : 

• uszkadza tkanki, gdy np. glukoza nie może być spalana w komórkach z powodu braku insuliny lub tzw. insulinooporności, 
• powoduje zaburzenia lipidowe, w wyniku których powstają nieprawidłowe związki cholesterolu i trójglicerydów, które odkładając się w naczyniach, powodując miażdżycę, 
• powoduje powstawanie nieprawidłowych białek, których końcowe produkty rozpadu w warunkach hiperglikemii mogą powodować szereg zmian w błonie podstawnej naczyń i w kolagenie, 
• może uszkadzać różne enzymy potrzebne do przemian w komórkach, 
• może powodować zmiany w drobnych naczyniach siatkówki oka, gdzie z czasem dochodzi do wytwarzania nieprawidłowych drobnych naczyń, co prowadzi do utraty wzroku. Częściej też występuje zaćma, 
• powoduje szereg zaburzeń tzw. szlaku poliowego, w którym powstaje sorbitol, odkładający się w nerwach. Zmiany w nerwach obwodowych kończyn dolnych dają zaburzenia czucia bólu, temperatury i dotyku, przy których łatwiej o urazy mogące powodować tzw. stopę cukrzycową, 
• może zaburzać krzepliwość krwi i zwiększać ryzyko zawału mięśnia sercowego, 
• zwiększa ryzyko cukrzycy i powikłań cukrzycowych, dotyczących różnych narządów np. nerek, nerwów, oczu, układu sercowo-naczyniowego.[2]

Podwyższone stężenie glukozy we krwi mogą też powodować inne choroby, a także niektóre leki.

---

[2] http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/hiperglikemia-przyczyny-co-oznacza-podwyzszony-poziom-cukru-we-krwi_36559.html

---

[1] http://www.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/choroby-cywilizacyjne/cukrzyca
autorski wpis:

http://medlajf.blogspot.com/2015/08/cukrzyca-cichy-zabojca.html